Python’da Mantıksal Değerler: “Booleans”

“Booleans” programlamada bize “doğru” ve “yanlış” kavramlarını ifade etme imkanı tanıyan bir veri tipidir. Bu basit ama güçlü yapı, bilgisayar bilimlerinde karar alma mekanizmalarının temelini oluşturur. Bu yazıda, Python programlama dilinde mantıksal değerlerin nasıl kullanıldığını ele alacağız.

“Booleans” Kavramı Ne Anlatır?

“Booleans” mantıksal bir veri tipi olup True (doğru) ve False (yanlış) olmak üzere iki değerden oluşur. İşte bu iki basit kavram sayesinde, karar mekanizmaları oluşturulabilmektedir. Zira bir programın işleyişi, genellikle bir dizi koşula bağlıdır. Bir banka uygulamasını örnek olarak düşünelim. Kullanıcının hesabında yeterli bakiye var mıdır? Eğer cevap “evet” (yani True) ise para çekme işlemi gerçekleştirilir; eğer “hayır” (yani False) ise işlem reddedilir.

Bu basit ama hayati mantık sayesinde programın nasıl bir eylem gerçekleştirmesi gerektiğini belirleyebiliyoruz.

“Peki, neden Boolean olarak adlandırılmış?” diye sorabilirsiniz. “Boolean” adı, 19. yüzyılda yaşamış olan İngiliz matematikçi George Boole‘dan gelir. George Boole, bilgiyi ve mantığı iki değerle ifade eden bir matematik dalı olan “Boolean Cebiri”ni geliştirmiştir. Bu cebir, değişkenlerin sadece doğru (True) ya da yanlış (False) gibi iki olası değeri temsil ettiği bir sistemdir. Boole’un bu çalışması, günümüzde bilgisayarların karar alma ve işlem yapma temellerini oluşturan bir sistem haline gelmiştir.

Boole’un matematikteki bu yeniliği, daha sonra bilgisayar biliminin gelişmesiyle büyük önem kazanmıştır. Modern bilgisayarlar, verileri ve işlemleri ikili sistemle yürütürler; yani her şey 1 ve 0, doğru ve yanlış ile ifade edilir. Bu yüzden Python ve diğer birçok programlama dilinde booleans terimi, onun adıyla anılır.

Python’da “Booleans” Kullanımı

1. En temel haliyle, bir değişkene “booleans” değeri atayabiliriz. Python’da True ve False büyük harfle başlar. Aşağıdaki örnekte, a değişkenine True (doğru), b değişkenine ise False (yanlış) değeri atanmıştır:

a = True
b = False
print(a)  # Çıktı: True
print(b)  # Çıktı: False

2. Python’da booleans pekala karşılaştırma operatörleriyle birlikte kullanılabilir. Bu operatörler iki değeri karşılaştırır ve sonuçta True veya False döner. Mesela aşağıdaki örneğimizde, Python, x ve y arasındaki karşılaştırmaları yapıyor ve sonuç olarak True veya False döndürüyor:

x = 10
y = 5

print(x > y)   # Çıktı: True (x, y'den büyük)
print(x == y)  # Çıktı: False (x, y'ye eşit değil)

3. Koşul bildirmek için kullanılan if-elif-else ifadeleri de “bool” değerlerini, yani True veya False değeri döndürür. Bakınız:

a = 7
b = 3

if a > b:
    print("a, b'den büyüktür.")  # Koşul True olduğu için bu yazılacak
else:
    print("a, b'den büyük değildir.")

Yukarıdaki örneğimizde, Python ilk olarak a > b ifadesinin doğru olup olmadığını kontrol eder. Eğer True ise ilk blok çalışır; False ise ikinci blok çalışır.

4. Bazen birden fazla koşulu aynı anda kontrol etmemiz gerekebilir. Bu noktada Python’da bulunan and, or ve not operatörleri devreye girer. Bunlar operatörleri kullanarak daha karmaşık mantıksal ifadeler oluşturabiliriz.

• and: Tüm koşullar doğru (True) ise sonuç True olur.
• or: Koşullardan en az biri doğru (True) ise sonuç True olur.
• not: Mantıksal değeri tersine çevirir.

x = 10
y = 5
z = 7

# and operatörü: Her iki koşulun da True olması gerekiyor
print(x > y and z < y)  # Çıktı: False (Çünkü z < y yanlış)

# or operatörü: En az bir koşul True olmalı
print(x > y or z > y)   # Çıktı: True (Çünkü x > y doğru)

# not operatörü: Değeri tersine çevirir
print(not x > y)        # Çıktı: False (Çünkü başta x > y True idi, not ile tersine çevrildiği için False oldu. Yani x > y değilse True olacak.)

5. “Booleans” değerleri, döngülerin çalışmaya devam edip etmeyeceğini kontrol etmek için de kullanılır. Zira döngüler (while, for) belirli bir koşul doğru (True) olduğu sürece devam eder. Örneğin:

i = 1

while i < 5:
    print(i)  # i 5'ten küçük olduğu sürece döngü devam eder
    i += 1  # i'yi her seferinde 1 artırır

Bu örnekte, döngü koşulu True olduğu sürece döngü çalışmaya devam eder. i değeri 5’e ulaştığında koşul False olur ve döngü sona erer.

“Booleans”ın Diğer Veri Tipleri ile Kullanımı

Python’da, booleans sadece True ve False ile sınırlı değildir. Diğer veri tiplerinin de mantıksal karşılıkları vardır. Ancak şunu da belirtmek isterim ki False olarak değerlendirilen çok fazla değer yoktur. Bunları öğrenmeniz gerekir. Bakınız:

• (), [], {}, "" gibi boş değerler
• 0 rakamı
• None ifadesi
• False değeri

Python’da bool() fonksiyonu, bir değerin True (doğru) ya da False (yanlış) olup olmadığını kontrol etmek için kullanılır. Python’da bazı değerler doğrudan True olarak değerlendirilirken, bazıları False olarak değerlendirilir. İşte bool() fonksiyonu bize bu değerlendirmenin sonucunu verir. Bakınız:

print(bool(()))   # Çıktı: False (Boş demet False)
print(bool([]))   # Çıktı: False (Boş liste False)
print(bool({}))   # Çıktı: False (Boş sözlük False)
print(bool(""))   # Çıktı: False (Boş dize False)
print(bool(0))    # Çıktı: False (0 False)
print(bool(None)) # Çıktı: False (None False)
print(bool(False)) # Çıktı: False (False False)

Sonuç olarak, Python programlarımızda “booleans” değerler birçok yerde karşımıza çıkar ve programın hangi yolu izleyeceğine karar vermek için kritik bir rol oynar. Bunu iyi öğrenmemiz gerekir.